Dlaczego kukurydza tworzy odrosty boczne? Analiza zjawiska krzewienia się roślin

Obserwowanie procesu krzewienia się kukurydzy, które stanowi produkcję odrostów bocznych jest zjawiskiem, które pojawia się co roku z różnym natężeniem. Aktualnie jednak, ten fenomen był bardziej wyraźny niż w poprzednich latach, co wywołało nieco większe niepokoje wśród społeczności rolniczej. Powstaje pytanie – czy obawy te są uzasadnione?

Farmerzy tradycyjnie traktują proces krzewienia kukurydzy jako powód do niepokoju we wczesnym etapie rozwoju plantacji. Ich obawy wynikają z przekonania, że odrosty boczne rywalizują z głównymi pędami o dostęp do wody i składników odżywczych, co potencjalnie mogłoby wpłynąć na redukcję plonu. Badania naukowe poświęcone temu zagadnieniu sugerują jednak, że efekt krzewienia ma neutralny wpływ na potencjał plonowania.

Pod pewnymi warunkami dominacja szczytowej części roślin kukurydzy może ulec zakłóceniu, skutkując tworzeniem odrostów bocznych, które rosną z najbardziej podziemnych węzłów głównych pędów. Najczęściej jest to spowodowane uszkodzeniem stożka wzrostu roślin, które może wystąpić w wyniku przymrozków lub niskich temperatur, szczególnie na dobrze nawilżonej glebie i przy wysokiej dostępności składników odżywczych. Może to być również efekt działania ploniarki zbożówki (co jest bardziej prawdopodobne podczas chłodnej wiosny), której enzymy trawienne wydzielane przez larwy oraz drutowce na etapie szpilkowania roślin mogą powodować uszkodzenia. Innym źródłem uszkodzeń stożka wzrostu mogą być mechaniczne obrażenia, do których dochodzi podczas przeprowadzania interwencji agrotechnicznych, na przykład gdy koło ciągnika lub opryskiwacza najedzie na roślinę.

Odrosty boczne mogą jednak powstać nawet bez uszkodzenia stożka wzrostu. Proces krzewienia się kukurydzy może być stymulowany przez różne czynniki agrotechniczne i pogodowe. Do najważniejszych należy wysoka dostępność składników odżywczych w glebie, zwłaszcza azotu pochodzącego zarówno z nawożenia mineralnego (szczególnie nadmierne stosowanie formy azotanowej), organicznego (np. rozlanie dużej ilości gnojowicy) lub uwalnianego w procesie mineralizacji związków organicznych w glebie. Wysoka dostępność wody w glebie w początkowych fazach rozwoju kukurydzy, wcześniejszy siew i niska obsada roślin także sprzyjają tworzeniu odrostów bocznych. Podobnie, uszkodzenia roślin powstałe na skutek niepoprawnego lub nieumiejętnego użycia herbicydów, a nawet niska konkurencja ze strony chwastów lub ich szybkie i skuteczne zwalczanie na wczesnym etapie rozwoju kukurydzy mogą stymulować ten proces. Wszystkie czynniki sprzyjające komfortowemu i szybkiemu wzrostowi i rozwoju roślin mogą przyczynić się do powstawania odrostów bocznych.

Proces krzewienia się kukurydzy może być wywołany zarówno przez czynniki stresowe, jak i bardzo dobre warunki rozwojowe. Często te czynniki występują jednocześnie, co potęguje efekt. Niestety wielu rolników nie zdaje sobie z tego sprawy i obarcza winą za intensywne krzewienie się kukurydzy uprawiane odmiany. Chociaż różne odmiany wykazują różną tendencję do krzewienia się, sama siła oddziaływania wrażliwości odmianowej to stanowczo za mało – aby rośliny wytworzyły odrosty boczne muszą zaistnieć odpowiednie warunki. Bez nich nawet najbardziej podatna odmiana nie wytworzy odrostów bocznych. Większość tych czynników zależy od rolnika, więc w dużej mierze to on ma wpływ na nasilenie występowania tego zjawiska.

Przykładem odmiany o niskiej genetycznej tendencji do tworzenia odrostów bocznych jest średnio późny mieszaniec DKC3937 (FAO 260-270). Charakteryzuje się on bardzo wysokim i stabilnym plonowaniem ziaren przy relatywnie niskiej wilgotności ziarna podczas zbioru. Posiada wysoką tolerancję na stresowe warunki uprawy oraz bardzo dobrą zdrowotność roślin (niskie porażenie kolb przez fuzarium). Dodatkowo, ta odmiana wyróżnia się wyjątkowo silnym wigorem początkowym i tolerancją na niskie temperatury, co pozwala jej utrzymać szybkie tempo wzrostu nawet w niekorzystnych warunkach pogodowych.

Odrosty boczne tworzą własny system korzeni, który umożliwia im pobieranie wody i składników odżywczych z gleby. Dopóki mają dostęp do światła, przeprowadzają normalną fotosyntezę, nie są więc „pasożytami kukurydzy”, jak często jest to błędnie interpretowane. W niekorzystnych warunkach uprawy (deficyt wody w glebie, wysokie temperatury) odrosty mogą wyschnąć wiosną, natomiast w bardziej sprzyjających warunkach (optymalna dostępność wody, umiarkowana temperatura) – latem. Dopóki nie wytworzą kolby, co jest mało prawdopodobne, nadmiar cukrów kierują do głównego pędu, z którego wyrosły, ponieważ nie mogą go zgromadzić w formie skrobi w ziarnie. Odrosty mogą tworzyć pseudokolby z nielicznymi ziarnami, ale nie wpływa to na wysokość uzyskanego plonu kukurydzy.