Technologiczny postęp a ekologiczne wyzwania: Problem zużytego sprzętu elektronicznego
Współczesność to era dynamicznego rozkwitu technologii, zwłaszcza w obszarze elektrotechniki oraz elektroniki. Niewątpliwie, mamy do czynienia z nieustającym rosnącym pędem nowoczesnych urządzeń, który z perspektywy postępu technologicznego, jest postrzegany jako zjawisko pozytywne. Jednakże, nie można przeoczyć negatywnych implikacji ekologicznych wynikających z tego procesu.
Obserwujemy skrócenie okresu użytkowania sprzętu elektronicznego w ostatnich latach z powodu jego szybkiego „starzenia się”. W rezultacie, coraz więcej elementów z prawie całej tablicy Mendelejewa trafia na wysypiska. Wśród nich znajdują się tak cenne jak złoto czy srebro, rzadkie jak tantal, ale przede wszystkim metale ciężkie: rtęć, kadm i ołów. Szacunki pokazują, że 40% ołowiu na wysypiskach pochodzi ze zużytego sprzętu elektronicznego.
Kolejnym zagrożeniem są toksyczne związki chromu, pochodne chlorofluorowęglowodorów, polichlorki bifenylu i winylu, które prowadzą do powstawania szkodliwych dioksyn i furanów. Aż 22% globalnej produkcji rtęci jest wykorzystywana do produkcji urządzeń elektrycznych i elektronicznych. Ponieważ około 90% zużytego sprzętu elektrotechnicznego (w Polsce powyżej 90%) jest traktowane jako odpady niesegregowane, ryzyko dla środowiska naturalnego oraz zdrowia ludzi rośnie.
W obliczu tej sytuacji naukowcy podjęli się tworzenia programu utylizacji tych urządzeń. Jak zaznacza doc. dr inż. Marek Gonera z Przemysłowego Instytutu Elektroniki w Warszawie, najbardziej racjonalne rozwiązanie to oddzielanie zużytych urządzeń elektronicznych, demontaż, segregacja elementów a następnie ich recykling według specjalistycznych technologii w celu odzyskania surowców pierwotnych.
W przeszłości, nawet w znacznie bogatszych krajach nie odnoszono sukcesów w tej dziedzinie. Na przykład, cztery lata temu w USA tylko 11% z 20,6 miliona komputerów osobistych zostało poddanych recyklingowi. Jesteśmy dopiero na początku drogi do rozwiązania tych problemów. W Unii Europejskiej ustalono konkretne poziomy odzysku i recyklingu dla różnych kategorii sprzętu. Ponadto, producenci sprzętu elektrycznego i elektronicznego muszą zastępować metale ciężkie takie jak ołów, rtęć, kadm i chrom substytutami.
W Polsce zbiórka i utylizacja zużytego sprzętu elektronicznego jest przeprowadzana sporadycznie, ograniczając się głównie do pozyskiwania złomu stalowego i metali nieżelaznych przez niewielką liczbę firm. Szacuje się, że około 80% do 90% odpadów niemetalicznych ze zużytego sprzętu często trafia na składowiska odpadów komunalnych.
Wielką nadzieję wiąże się z projektem pt. „Krajowy system zbiórki i utylizacji wycofanych z eksploatacji urządzeń elektrycznych i elektronicznych”. Jego realizację podjęły się Przemysłowy Instytut Elektroniki, Instytut Elektrotechniki, Przemysłowy Instytut Automatyki i Pomiarów, Instytut Metali Nieżelaznych oraz koordynujący program Instytut Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego, który ma w swojej strukturze oddział w Katowicach – Centrum Gospodarki Odpadami.
Jak mówi Ireneusz Baic z Centrum Gospodarki Odpadami IMBiGS – oprócz korzyści ekologicznych, stworzenie krajowego systemu zbiórki i recyklingu sprzętu elektrycznego i elektronicznego przyczyni się do stymulowania działalności gospodarczej.
