Flufenacet wycofany – przyczyny, uzasadnienie, perspektywy dla rolników

Doniesienia sprzed kilku miesięcy stały się faktem, a apele o złagodzenie planowanych restrykcji okazały się nieskuteczne. To już oficjalne, choć decyzja nie wchodzi w życie od razu – flufenacet wycofany z użycia w UE. Przeczytaj artykuł i poznaj najważniejsze szczegóły na ten temat!

• Zakaz stosowania flufenacetu przegłosowano w lutym, podczas posiedzenia Stałego Komitetu ds. Roślin, Zwierząt, Żywności i Pasz.
• Ostateczna decyzja w sprawie długości okresu karencji – jednak nie dłuższego, niż 1,5 roku – ma należeć do państwa członkowskiego.
• Obecnie 84 preparaty w rejestrze środków ochrony roślin MRiRW zawierają w swoim składzie flufenacet.
• Wycofany herbicyd nie ma jeszcze dopuszczonej potencjalnej alternatywy – eksperci już wskazali, jakie substancje czynne mogłyby go skutecznie zastąpić.

Rolnicy podkreślają, iż flufenacet należy do nielicznych herbicydów, które skutecznie zwalczają chwasty jednoliścienne i niektóre chwasty dwuliścienne w uprawach zbóż ozimych. Daje również możliwość ochrony roślin oleistych i białkowych – zezwolenie do użytku miały środki przeznaczone do kukurydzy, ziemniaków czy soi. Flufenacet wycofany z rynku Unii Europejskiej nie ma na razie żadnego, porównywalnie efektywnego zamiennika. Aczkolwiek do zakończenia okresu karencji sporo może się w tej kwestii zmienić.

Decyzja Komisji Europejskiej w sprawie flufenacetu wynika z analiz EFSA

Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności przedstawił rekomendacje o wycofaniu ze względu na wytwarzanie kwasu trifluorooctowego (TFA) podczas rozkładu tej substancji czynnej. TFA może mieć negatywny wpływ na bioróżnorodność, glebę, gospodarkę hormonalną czy procesy rozrodcze. Prowadzone badania na zwierzętach wykazały poważne wady rozwojowe np. u płodów królików. KE sugerowała rok karencji przed całkowitym zakazem stosowania, jednak ostateczna decyzja to maksymalnie 18 miesięcy. Poszczególne państwa członkowskie mają prawo wewnętrzne jeszcze bardziej skrócić okres pozostawienia flufenacetu na liście legalnych preparatów.

Informacje prasowe wskazują, że ogłoszenie w dzienniku urzędowym pojawi się w maju, a wejdzie w życie ok. 20 dni po publikacji. To oznacza, że najprawdopodobniej będzie wolno używać flufenacetu do końca 2026 roku – przy czym konieczne będzie sprawdzanie terminów ważności zezwolenia oraz dopuszczenia do sprzedaży i stosowania dla każdego preparatu z osobna. Poniżej wybrane przykłady herbicydów zawierających wycofywaną substancję czynną i aktualne dane z rejestru środków ochrony roślin Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi:

• Arnold – wszystkie 3 terminy do 15.06.2026;
• Cetnik 500 SC – zezwolenie do 15.06.2026, sprzedaż do 15.12.2026, stosowanie do 15.12.2027;
• Komandos 560 SC – zezwolenie upłynęło 09.07.2024, ze sprzedaży wycofany 09.01.2025, stosowanie do 09.01.2026.

Ulepszenie i egzekwowanie zasad stosowania środków ochrony roślin zapobiegłoby ryzyku?

W październiku ubiegłego roku Krajowa Rada Izb Rolniczych występowała do Elli Tsiforou z pismem, w którym wnioskowała o podjęcie działań zmierzających do utrzymania flufenacetu na rynku. Argumentowano, że w UE dopuszcza się coraz mniej herbicydów, co w dłuższej perspektywie mogłoby skutkować obniżeniem jakości produkcji rolnej i zmniejszeniem plonów. Ponadto dalsze badania i doskonalenie metod bezpiecznego stosowania herbicydów z flufenacetem mogłyby pomóc w wypracowaniu takich zasad i praktyk rolniczych, w których zagrożenie szkodliwym działaniem zostałoby zlikwidowane.

Jak widać po rozwoju sprawy, sekretarz generalna Copa Cogeca nie podzieliła w pełni stanowiska KRIR. Wszystko wskazuje na to, że droga do zachowania flufenacetu przez wprowadzenie wymogów precyzyjnego dawkowania i monitorowania warunków została już zamknięta. Rolnicy będą musieli wdrożyć inne metody zwalczania chwastów, przynajmniej do czasu znalezienia skutecznej alternatywy – takim zamiennikiem mogą stać się bikslozon i cynmetylina. Prace badawcze nad tymi substancjami wciąż jednak trwają i nie wiadomo, kiedy sprzedaż środków ochrony roślin z nimi w składzie stałaby się dopuszczalna w UE.

Flufenacet – krótkie omówienie działania substancji czynnej w zwalczaniu chwastów

Pod względem chemicznym flufenacet należy do grupy oksyacetamidów. Powstał jeszcze w latach 80., a na rynek trafił po blisko dekadzie badań. Najczęściej stosuje się go przed okresem wschodu, w zakresie temperatur od 10°C do 20°C. To selektywny herbicyd kontaktowy – wnika do kiełkujących chwastów przez korzenie i pędy. Flufenacet uniemożliwia wzrost nasion poprzez syntezy bardzo długich łańcuchów kwasów tłuszczowych. Zwalcza takie agrofagi, jak:

• miotła zbożowa;
• wyczyniec polny;
• rzodkiew świrzepa;
• chwastnica jednostronna;
• przytulina czepna i wiele innych.

Stosowanie preparatów z flufenacetem wymaga ścisłego przestrzegania wszystkich zaleceń producenta danego środka. Bezpośredni kontakt z substancją czynną jest toksyczny dla ludzi. Dlatego podczas rozpylania herbicydów zaleca się używać środków ochrony osobistej.