Postęp w ochronie środowiska naturalnego i wyzwania związane z członkostwem Polski w Unii Europejskiej

W ostatnich latach, Polska dokonała znaczących postępów w dziedzinie ochrony środowiska. Dzięki redukcji energii zużywanej przez sektor produkcji, zmianom finansowania działań na rzecz środowiska oraz dostosowaniu regulacji ochronnych do standardów Unii Europejskiej, mamy do czynienia z malejącą presją gospodarczą na ekosystem.

Stan naszego środowiska nie różni się już dramatycznie od tego, co obserwujemy w krajach rozwiniętych. Co więcej, jeżeli chodzi o jakość gleby, jesteśmy nawet lepsi. Kiedy Polska dołączyła do Unii Europejskiej, pojawiły się nowe wyzwania dla ochrony środowiska, związane z realizacją zobowiązań traktatowych. Gdy jednak patrzymy na ciągle rosnącą powierzchnię chronionych obszarów przyrodniczych – która wzrosła 1,7-krotnie między latami 1991-2005 – widzimy, że sytuacja przedstawia się pozytywnie.

Jako członek Unii Europejskiej, Polska włączyła się także w proces tworzenia europejskiego systemu obszarów chronionych Natura 2000. Do 2005 roku, zaliczono do tego systemu łącznie 265 obszarów o łącznej powierzchni ponad 29 tys. km2. Również planowane jest włączenie do tej sieci kolejnych obszarów.

System Natura 2000 będzie jednym z kluczowych czynników wpływających na politykę przestrzenną Polski do roku 2015. Dzięki konsekwentnej realizacji polityki ekologicznej oraz procesom restrukturyzacji i modernizacji gospodarki, udało się zmniejszyć presję na środowisko. Zanieczyszczenia powietrza, takie jak SO2, N0x i pyły, zmniejszyły się odpowiednio o około 55%, 38% i 76% od początku lat 90.

Mimo że osiągnięto znaczący postęp w zarządzaniu odpadami przemysłowymi i komunalnymi, wciąż obserwujemy niepokojące tendencje. Jedną z nich jest spadek nakładów na ochronę środowiska. W drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych nakłady te wynosiły 1,4-1,6% PKB, obecnie nie przekraczają one jednak wartości 0,6%.

Jednak z racjonalizacji zarządzania wodami i odpadami w miastach wynika prawie 45-procentowy spadek ilości odprowadzanych ścieków komunalnych w 2004 roku, w porównaniu z rokiem 1990. To wynik m.in. wzrostu długości sieci kanalizacyjnej z 51,1 tys. km w 2000 roku do 73,9 tys. km w 2004 roku. Wzrosła również liczba mieszkańców korzystających z oczyszczalni ścieków, jednak wciąż jest to jedynie 60% populacji naszego kraju.

W latach 1990–2004 ograniczono ilość odprowadzanych do wód powierzchniowych ścieków komunalnych i przemysłowych. Udało się to dzięki szerszemu stosowaniu nowoczesnych metod oczyszczania ścieków oraz zmniejszeniu ogólnej ilości produkowanych odpadów. Znacząco poprawiła się też infrastruktura wodociągowa – w 2004 roku jej długość wynosiła już 239,2 tys. km.

Mimo tych wszystkich postępów, główne źródła zanieczyszczeń atmosfery, takie jak energetyka zawodowa i przemysłowa, technologie przemysłowe, sektor komunalno-bytowy oraz transport, nadal stanowią istotne wyzwanie dla ochrony środowiska.